Pauline Berens: Statistiek De kerkboeken van Wesuwe
Samenvatting en conclusies
- De gegevens hebben een lange weg afgelegd, van handgeschreven door diverse pastoors in diverse eeuwen bijgehouden kerkboeken, gedigitaliseerd en als tekst geïmporteerd in aparte tabbladen in Excel, ingevoerd in genealogieprogramma Progen, geëxporteerd in GEDCOM-formaat, geconverteerd naar XML via GED2X, vervolgens nog 'ns via een zelfgemaakte XML stylesheet naar HTML omgezet om de data te verrijken, gekopieerd vanuit Firefox naar Excel, kolomindeling geoptimaliseerd, opgeslagen als TXT met TAB als scheidingsteken en vervolgens ingelezen in SPSS. Tijdens elke stap kan ruis ontstaan zijn. Zowel tijdens de totstandkoming van het Excelbestand met de kerkboeken van Wesuwe als van het Gedcom-bestand zijn beslissingen (bewust en onbewust) genomen die de onderzoeksresultaten kunnen beïnvloeden, lees vertekenen. Het Excelbestand is bijv. tot stand gekomen door interpretatie van handschriften in kerkboeken. De Gedcom is een export van een selectie uit genealogieprogramma Progen, nadat het Excelbestand rij voor rij, mens voor mens, was toegevoegd aan een Progenbestand. Voorbeeld: Als 2 vrouwen getrouwd met schijnbaar dezelfde man respectievelijk Anna en Helena heetten volgens het Excelbestand, betrof het dan slechts 1 persoon Anna Helena als bijbehorend huwelijk en overlijden ontbreken of was de man 2x getrouwd? Stel dat ik probeer te onderzoeken hoeveel mensen hertrouwden, hoeveel kinderen tweede huwelijken voor mannen respectievelijk voor vrouwen opleverden dan doet dit soort vragen bij invoering in Progen afbreuk aan de betrouwbaarheid van m'n conclusies. Ik heb geen goed zicht op hoe groot de onbetrouwbaarheid is die tijdens de dataverzameling is ontstaan. Thanks to GED2X Genealogy Data Services for offering free GEDCOM to XML conversion!
- 11-08-2013: Nadat de twijfel toesloeg over m'n onderzoeksmethode m.b.t. het Gedcom-bestand ben ik nu weer bezig om het SPSS-bestand met 16350 mensen te bewerken, te beginnen met plaatsnamen ontdubbelen.
- De verschillen tussen het Excel- en het Gedcom-bestand zijn groot. Beide bestanden bevatten niet dezelfde mensen, al zit er veel overlap in, zie beschrijving van de data. Het Excel-bestand bevat 9826 geboortes/dopen, de Gedcom 13743. Oplossing voor dit probleem is mensen uitsluiten voor berekeningen in SPSS, bijv. iedereen die wel in de Gedcom maar niet in het Excel-sheet zit uitsluiten, d.w.z. mensen die wel geboren/gedoopt zijn in Wesuwe, maar niet in de periode 1625-1850, wel getrouwd in Wesuwe, maar niet in de periode 1625-1875, of wel overleden/begraven in Wesuwe, maar niet in de periode 1625-1900. Eventueel ook mensen uitsluiten die getrouwd zijn met dan wel kind zijn van iemand die in het Excel-sheet voorkomt maar die zelf niet in het Excel-bestand zitten. Dan benadert de onderzochte selectie beter de kerkboeken van Wesuwe.
- Belangrijke conclusie is toch wel dat (te) veel tijd is gaan zitten in het fatsoeneren van de data, voordat überhaubt kon worden begonnen aan het meer interessantere werk in SPSS.
- Het is verleidelijk om uitspraken over Wesuwe en over ontwikkelingen gedurende een periode van 3 eeuwen te doen, in plaats van alleen over beide databestanden.
- Aangezien ik niet de databestanden waarop m'n onderzoek is gebaseerd mag publiceren is m'n onderzoek niet transparant. Het onderzoek is niet te reproduceren door mensen die niet beschikken over de databestanden. Hier ben ik niet tevreden over, maar zie hier ook geen oplossing voor.
- Wat het project wel heeft opgeleverd tot nu toe naast een hoop statistiekplezier ziet u onder de knoppen Generaties&Nakomelingen, Geboortes, Huwelijken en Overlijdens. De meeste resultaten zijn op basis van het Excelbestand met de kerkboeken van Wesuwe tot stand gekomen, ingelezenin in statistisch pakket SPSS. Hier volgen samenvatting en conclusies per onderzoeksvraag.
- Welke hiaten bevatten de data?
- De geboortes per jaar in periode 1625-1850 laten een toename zien, met dalen rond 1680 en 1730. Eenzelfe stijging zien we door de eeuwen heen in het aantal overlijdens, al zijn geen gegevens bekend rond 1680 en over de periode 1710-1750. Ook het aantal huwelijken nam toe tussen 125 en 1875, met dal en ontbrekende data van 1680 tot 1725. Extra informatie over oorlogen, brand, diefstal e.d. in het Emsland uit vroeger eeuwen is nodig om deze dalen en hiaten te verklaren.
- Wat was het beroep van bruid, bruidegom en hun ouders?
- Beroep is bekend vanaf 1810 (mannen) resp. 1814 (vrouwen) tot 1875. Van 1594 bruidegommen is beroep onbekend en van iets meer bruiden, namelijk 1671, in beide gevallen van ongeveer de helft. Bij de mannen is de variatie in beroepen groter dan bij de vrouwen, wat te maken zal hebben met hun gangbare rol als kostwinner. De kruistabel roept een beeld op van een agrarische samenleving. De tabel laat 4 uitschieters wat betreft partnerkeuze zien: De Haussohn trouwde met de Haustochter, de Ackersmann met de Ackersfrau, de Ackersknabe met de Ackersmagd en relatief veel Ackersknaben/Ackerssöhne trouwden met een vrouw waarvan het beroep niet vermeld was. Mannen en vrouwen trouwden niet opvallend vaak boven of onder hun stand. Geen schokkende resultaten tot nu toe. Eventuele samenhang tussen beroep van bruid, bruidegom en dat van hun ouders is niet uitgewerkt.
- Wat waren geboorte- en woonplaats van bruid, bruidegom en hun ouders?
- Deze vraag is (nog) niet beantwoord.
- Hoe vaak, op welke leeftijd en met welk leeftijdsverschil trouwden mensen?
- Zowel de minimum- als maximumleeftijd om te trouwen was voor mannen en vrouwen bijna gelijk waren, nl. minimaal resp. 17 en 15, maximaal 65 jaar. Gemiddelde leeftijd t.t.v. trouwen lag bij mannen op 31 jaar, bij vrouwen op 27,5. Scheiden was geen optie, alleen als de partner overleed kon je hertrouwen. Zowel voor mannen als voor vrouwen was er sociale en economische druk om te hertrouwen. Het kwam veel vaker voor dat de man ouder was dan de vrouw dan andersom, op zich niet verrassend. De gemiddelde leeftijd van vrouwen die voor het eerst trouwden was 26,9 jaar, de gemiddelde leeftijd waarop weduwen hertrouwden was 36,1 jaar. Voor mannen waren die leeftijden respectievelijk 29,7 en 39,7. Zowel voor mannen als vrouwen was de leeftijd gemiddeld 10 jaar hoger bij hertrouwen. Van de 3223 mannen hertrouwden 352 (11%), van de 3223 vrouwen 223 (7%). Geteld is hoe vaak de woorden Witwe/Wittwe en Witwer/Wittwer voorkwamen. Het is niet duidelijk of mannen inderdaad vaker hertrouwden na overlijden van hun echtgenote of dat het van mannen beter bijgehouden werd of ze weduwnaar waren. Bruiden waren in hun eerste huwelijk gemiddeld een stuk jonger dan bruidegommen. Als ze met een weduwnaar trouwden was dat leeftijdsverschil nog veel groter.
- Hoe is de ontwikkeling van deze verschijnselen (leeftijd, beroep, plaats) in de tijd?
- De meeste informatie is bekend over de periode 1850-1880, 3 decennia. Als de leeftijd van de vrouw bekend is is altijd de leeftijd van de man bekend. In de periode 1850-1880 vonden vrouwen tussen 30-39 vooral in hun eigen leeftijdscategorie een man, de 20-29 jarigen daarboven. De ontwikkeling in de tijd van beroep en plaats is niet uitgewerkt.
- Verschilt het antwoord op bovenstaande vragen voor mannen en vrouwen?
- Aan beantwoording van deze vraag ben ik amper toegekomen. Wel duidelijk is dat er tijdens de dataverzameling systematisch minder informatie is over vrouwen die trouwden dan over mannen. Van vrouwen is vaker de achternaam onbekend, de ouders, beroep van ouders, de geboortedatum. Alsof het allemaal minder belangrijk was. Dat maakt onderzoek lastig. Knagende vragen waren: Was de toekomstige woonplaats vaker de geboorteplaats van de bruidegom of van de bruid? Trouwden mannen vaker in de woonplaats van de vrouw of andersom? Of was er geen verschil tussen mannen en vrouwen wat dit betreft? Hoe waren erfrecht en het hoeveelste kind bruid en bruidegom waren binnen hun respectievelijke gezinnen van invloed op toekomstige woonplaats? Interessant, maar te hoog gegrepen:-)
- Apart getrouwd voor burgerlijke stand en voor de kerk?
- In Duitsland gold de huwelijksdatum eeuwenlang zowel voor de kerk als voor de staat. De 248 mensen die apart voor kerk en burgerlijke stand zijn getrouwd zijn bijna uitsluitend in Nederland overleden of begraven. Naast de mensen die in Wesuwe zijn geboren/gedoopt, getrouwd en/of overleden/begraven zijn ook hun kinderen opgenomen in databestand 2, het Gedcom-bestand. Ook deze onderzoeksvraag bevestigt m'n indruk dat ik niet de groep zit te onderzoeken die ik in eerste instantie wilde onderzoeken.
- Hoeveel nakomelingen hadden mensen verspreid over hoeveel generaties?
- Er is een samenhang in het databestand tussen aantal generaties en aantal nakomelingen, tot een maximum van 17 generaties en een maximum van 1811 nakomelingen. De cijfers en de grafiek bevestigen het beeld van een gemeenschap met veel onderlinge familiebanden door de eeuwen heen. Halfbroers en -zussen komen vaker voor aan moeders dan aan vaders kant. Extra onderzoek is nodig om te weten waardoor dat komt.
Laatste wijziging: 03-08-2016
© 
Naamsvermelding "Collectie Broer Berens", Niet-commercieel, Gelijk delen