Pauline Berens: Statistiek Barger-Compascuum 31-12-1872 N=509

Onderzoeksvraag is of en hoe geboorteplaats, overlijdensplaats, leeftijd op de teldatum, leeftijd op overlijdensdatum, geslacht, grootte van en rol in de huishouding samenhangen. Statistiek als uitdaging, het onderzoek is exploratief van aard. Verder dan wat kruistabellen en de Chikwadraattoets ga ik niet. Bevolkingssamenstelling en migratie zijn de centrale begrippen. De afstand tussen geboorteplaats en overlijdensplaats gebruiken we als indicator van migratie.

Bovenstaande bevolkingspiramide toont de bevolkingssamenstelling van Barger-Compascuum op teldatum 31-12-1872. Van de 509 inwoners van BC op de teldatum waren 264 man/jongen en 229 vrouw/meisje. Van de overige 16 is geslacht onbekend. Er is een significant verband (0,05>0,003/2) tussen geslacht en leeftijdscategorie. Voor liefhebbers van de Chikwadraattoets is hieronder de uitwerking.

Onderstaande tabel toont de verdeling naar geslacht per leeftijdscategorie. Per leeftijdscategorie is een overschot tot 10 met lichtgrijs en 10-20 met donkergrijs aangegeven. De Chikwadraattoets is een rekenmethode om samenhang aan te tonen tussen variabelen en geschikt in combinatie met een kruistabel. De Chikwadraattoets vergelijkt de verwachte waarde met de aangetroffen waarde. Verwachte waarde is dan naar verhouding evenveel mannen als vrouwen in elke leeftijdscategorie. Hieronder is de SPSS-tabel uitgebreid met enkele kolommen om de rekenmethode te verhelderen.

Het jongens- en mannenoverschot zit vooral in de categorieën Volwassenen zonder kinderen en Kinderen. Benieuwd hoe de Chikwadraattoets uitpakt voor de samenhang tussen Rol in de huishouding en Geslacht. Volgens SPSS is er geen significant verband tussen beide variabelen (0,05<0,225/2), zie onderstaande tabellen.

Chikwadraattoets	Value	df	Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square	6,939a	5	,225
Likelihood Ratio	7,574	5	,181
N of Valid Cases	493
a 4 cells (33,3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,46.

De meeste huishoudens bestonden volgens onderstaande staafdiagram zoals verwacht uit ouders met kinderen.

Iets interessanter is dan ook de verdeling naar geslacht, zie onderstaande grafiek. Mannen woonden iets vaker alleen dan vrouwen, al gaat het slechts om een handjevol mensen. De categorie Anders, bestaande uit inwonende dienstmeiden, knechten, ouders, broers/zussen, is iets groter bij de vrouwen dan bij de mannen. Deze categorie komt vooral bij huishoudens van 3-5 personen voor. De categorie "Kind uit eerdere relatie" is wel aanwezig, maar kleiner dan ik verwachtte, aangezien zowel mannen als vrouwen relatief snel hertrouwden nadat hun partner overleed. Als een huishouding ouders heeft dan zijn dat er gewoonlijk 2. Vandaar
Voor 3 verschijnselen in deze grafiek is vermoedelijk het jongensoverschot in de leeftijd 5-14 jarigen de verklaring. Onder kinderen t/m 4 jaar zijn meisjes het sterke geslacht.

1. Bij de mannen komt een grootte van de huishouding van 5-7 personen, of nog ruimer 4-8, het vaakst voor, bij de vrouwen is dat 4-6. Het verschil zit niet bij de ouders, dat gedeelte van de staaf is bij de mannen evengroot als bij de vrouwen, maar bij de kinderen.
2. Bij de vrouwen is een groot verschil tussen de staaf van 6- en van 7-persoonshuishoudingen. Dat verschil zie je niet bij de mannen.
3. Naarmate huishoudingen groter zijn lijken er minder meisjes uit eerdere relaties deel uit te maken van de huishouding.

In Barger-Compascuum werden in 1859 voor het eerst bewoners gesignaleerd in schriftelijke bronnen. Dat de leefomstandigheden erbarmelijk waren is bekend. Waar kwamen de eerste bewoners vandaan? En waar gingen ze heen als ze uit BC vertrokken? Hieronder zijn geboorteplaats en overlijdensplaats in kaart gebracht. Daaronder de Chikwadraattoets: er is een significante samenhang tussen geboorteregio en regio van overlijden (0,05>0,00/2). De meeste mensen kwamen uit Duitsland, vlak over de grens ter hoogte van BC en ze overleden grotendeels in de gemeente Emmen inclusief BC. Van de 509 mensen die op 31-12-1872 in BC woonden zijn 14 zowel in BC geboren (*) als overleden (+), 128 zijn elders geboren en in BC overleden, 81 zijn in BC geboren en elders overleden, de overige 286 zijn zowel elders geboren als overleden. We mogen wel concluderen dat er enorm veel verloop was in de beginjaren van het dorp. Hopend op een beter leven speelde zowel bij de komst als bij vertrek en is van alle tijden. Bij de trek vanuit Duitsland naar Nederland speelde na 1866, toen Hannover de oorlog verloor tegen Pruisen, ook mee dat sommige mannen niet wilden dienen in het Pruisische leger, al is niet bekend op welke schaal dit verschijnsel zich voordeed.

Chikwadraattoets	Value	df	Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square	291,921a	30	,000
Likelihood Ratio	205,749	30	,000
Linear-by-Linear Association	3,434	1	,064
N of Valid Cases	509
a 18 cells (42,9%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,82.

Variabele afstand bevat de afstand tussen geboorte- en plaats van overlijden. Per regio is het gewogen gemiddelde genomen van de afstand van meest voorkomende plaatsen tot BC. Regio's zijn overgenomen uit bovenstaande migratietabel. Binnen Duitsland waren de plaatsen in het Emsland vlak over de grens belangrijk zowel voor de herkomst van immigranten als bestemming van emigranten. Binnen de VS waren de staten Michigan, Missouri en Minnesota populair als bestemming. Dat zijn de waarden rond 6800km. De afstand van 11778km. tot BC wordt verklaard door een persoon die in Malang, Indonesië overleed. In deze tabel is grensoverschrijding niet zichtbaar. Een afstand van 5 km. verschil tussen geboorte- en overlijdensplaats kan dus evengoed betekenen geboren elders in de gemeente Emmen en overleden aan de overkant van de Duitse grens dan andersom.
Variabele "Rol in de huishouding" is voor 424 mensen gevuld met waarde Ouder of Kind. De overige 27 mensen waren volwassenen zonder kinderen, inwonende dienstmeiden, knechten, grootouders kinderen uit eerdere relaties of kleinkinderen. Deze groep van 27 is te klein om statistisch iets mee te doen. Onderstaande kruistabel toont het aantal kilometers verschil tussen geboorte- en sterfteplaats voor kinderen en hun ouders. Volgens de Chikwadraattoets is die afstand voor kinderen significant groter (0,05>0,000/2) dan die van hun ouders. De kinderen waren dus iets mobieler dan de ouders, in die zin dat geboorte- en overlijdensplaats iets verder van elkaar vandaan lagen gemiddeld. Hoe kwam dat? Om dat te kunnen verklaren heb je weer meer en andere gegevens nodig, m'n databestand is nogal beperkt.

Chikwadraattoets	Value	df	Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square	50,096a	7	,000
Likelihood Ratio	63,403	7	,000
N of Valid Cases	424
a 2 cells (12,5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 4,00.