Statistiek Barger-Compascuum 31-12-1872 N=509

Leeftijdsopbouw versus geslacht: Bevolkingspiramide 31-12-1872

bevolkingspiramide

Bovenstaande bevolkingspiramide toont de bevolkingssamenstelling van Barger-Compascuum op teldatum 31-12-1872. Van de 509 inwoners van BC op de teldatum waren 264 man/jongen en 229 vrouw/meisje. Van de overige 16 is geslacht onbekend. Er is een significant verband (0,05>0,003/2) tussen geslacht en leeftijdscategorie. Voor liefhebbers van de Chikwadraattoets is hieronder de uitwerking.

Leeftijdsopbouw versus geslacht en de Chikwadraattoets

Onderstaande tabel toont de verdeling naar geslacht per leeftijdscategorie. Per leeftijdscategorie is een overschot tot 10 met lichtgrijs en 10-20 met donkergrijs aangegeven. De Chikwadraattoets is een rekenmethode om samenhang aan te tonen tussen variabelen en geschikt in combinatie met een kruistabel. De Chikwadraattoets vergelijkt de verwachte waarde met de aangetroffen waarde. Verwachte waarde is dan naar verhouding evenveel mannen als vrouwen in elke leeftijdscategorie. Hieronder is de SPSS-tabel uitgebreid met enkele kolommen om de rekenmethode te verhelderen.

leeftijdscategorie   Geslacht man Geslacht vrouw Totaal aangetroffen - verwacht kwadraat kwadraat / verwacht man kwadraat / verwacht vrouw
0-4 jaar aangetroffen 34 42 76        
  verwacht 40,6 35,4 76 -6,6 43,56 1,072906404 1,230508475
5-9 jaar aangetroffen 43 33 76        
  verwacht 40,6 35,4 76 2,4 5,76 0,141871921 0,162711864
10-14 jaar aangetroffen 39 19 58        
  verwacht 31 27 58 8 64 2,064516129 2,37037037
15-19 jaar aangetroffen 19 23 42        
  verwacht 22,5 19,5 42 -3,5 12,25 0,544444444 0,628205128
20-24 jaar aangetroffen 16 12 28        
  verwacht 15 13 28 1 1 0,066666667 0,076923077
25-29 jaar aangetroffen 14 23 37        
  verwacht 19,8 17,2 37 -5,8 33,64 1,698989899 1,955813953
30-34 jaar aangetroffen 15 20 35        
  verwacht 18,7 16,3 35 -3,7 13,69 0,732085561 0,839877301
35-39 jaar aangetroffen 26 11 37        
  verwacht 19,8 17,2 37 6,2 38,44 1,941414141 2,234883721
40-44 jaar aangetroffen 15 24 39        
  verwacht 20,9 18,1 39 -5,9 34,81 1,665550239 1,92320442
45-49 jaar aangetroffen 13 5 18        
  verwacht 9,6 8,4 18 3,4 11,56 1,204166667 1,376190476
50-54 jaar aangetroffen 16 4 20        
  verwacht 10,7 9,3 20 5,3 28,09 2,625233645 3,020430108
55-59 jaar aangetroffen 2 4 6        
  verwacht 3,2 2,8 6 -1,2 1,44 0,45 0,514285714
60-64 jaar aangetroffen 2 3 5        
  verwacht 2,7 2,3 5 -0,7 0,49 0,181481481 0,213043478
65-69 jaar aangetroffen 3 4 7        
  verwacht 3,7 3,3 7 -0,7 0,49 0,132432432 0,148484848
70-74 jaar aangetroffen 5 1 6        
  verwacht 3,2 2,8 6 1,8 3,24 1,0125 1,157142857
Totaal   262 228 490     15,53425963 17,85207579

Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 33,301a 14 ,003
Likelihood Ratio 34,409 14 ,002
N of Valid Cases 490

a 8 cells (26,7%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2,33.

Bovenstaande Chikwadraat 33,3 is de som van bovenstaande kolomtotalen 15,5 en 17,9. Het aantal vrijheidsgraden is 14, oftewel 15 leeftijdscategorieën -1. Of de berekende Chikwadraat significant is kun je opzoeken in deze tabel. Is de berekende Chikwadraat groter dan de kritische Chikwadraatwaarde bij een bepaald aantal vrijheidsgraden en betrouwbaarheidsniveau in de tabel dan bestaat er een significant verband tussen de variabelen. In dit geval is de kritische chikwadraatwaarde 29,14 bij 14 vrijheidsgraden, dus met 99% betrouwbaarheid kunnen we zeggen dat er een significant verband is tussen leeftijdscategorie en geslacht.

Bevolkingspiramide nu

De teller stond op 31-12-1872 op 509, 137 jaar later (in 2009) was dat 2003, een stijging van 35 t.o.v. 2002, bron: emmen.nl. Ter vergelijking hieronder de bevolkingspiramide van 2012 van Zuid-Oost Drenthe: de gemeentes Emmen, Coevorden en Borger/Odoorn.

statistiek31-12-1872bevolkingspiramide5 (21K)
Bron: www.cbs.nl

De piramide uit 2012 toont een vergrijzende bevolking. Een piramidevormige bevolkingspiramide hoort bij een jonge bevolking zoals nu alleen nog in veel derde wereldlanden te vinden is. De industrialisatie vanaf 1750 veranderde een hoog sterfte- en geboortecijfer in West-Europa naar een laag sterfte- en geboortecijfer.

Levensduur versus Geslacht

Hoe oud werden de inwoners van BC? En werden vrouwen gemiddeld ouder dan mannen, net als tegenwoordig? Van 509-401=108 mensen was levensduur niet bekend, omdat geboortedatum en/of overlijdensdatum ontbraken. De overblijvende 401 mensen werden gemiddeld 65,7 jaar, met een minimum van 3 jaar, een maximum van 107 en een standaardafwijking van 19,6 jaar. Voor de 210 mannen waren deze getallen respectievelijk 210, 66,5, 3, 97 en 19, voor de 191 vrouwen 4, 107, 64,8 en 20. Mannen werden dus gemiddeld iets ouder dan vrouwen. De verschillen die worden getoond tussen de histogram van mannen en van vrouwen zijn niet significant (0,05<0,452/2).
Het bovenstaande resultaat verschilt nogal van het beeld dat naar voren komt in
het onderzoek naar het oude kerkhof, waarin de enorme kindersterfte opviel en een gemiddelde levensduur van 24,4 jaar op deel I (N=367 1876-1896) en 29,9 jaar op deel II (N=613 1896-1942). Hoe zit dat? Het oude kerkhof project bevat gegevens van overledenen vanaf 1876. Het overlijdensregister van de RK kerk start in 1873, tot de opening van het oude kerkhof in july 1876 werden mensen in omringende dorpen begraven. In versie 4 van m'n vaders werkstuk zijn ontbrekende gegevens wel zoveel mogelijk opgezocht op internet, en is steekproefsgewijs gecontroleerd of mensen misschen nog meer kinderen hadden dan die in het werkstuk genoemd worden. In een steekproef van 10 huishoudingen van de totaal 116 zijn geen kinderen gevonden in Genlias die op de teldatum in BC woonden en niet al opgenomen waren in het boek. Het verschil zit niet in levensloos geborenen, die zijn buiten beide tellingen gehouden. Hoeveel van de 44 overledenen in BC 1873-1876 woonden op teldatum 31-12-1872 in BC? Die knagende vraag lijkt me relevant, want mochten er veel kleine kinderen kort na de teldatum overleden zijn, dan zou dat moeten opvallen in de overledenenlijst 1873-1876. Slechts 8 van de 44 staan in het RK-kerkboek genoteerd als overleden parochiaan. Waren de anderen niet-katholiek? Of levenloos geboren, daarom niet gedoopt en daarom niet opgenomen in het overlijdensregister? In BC overledenen ook mensen wiens woonplaats anders dan BC was: 6x Hebelermeer, 1x Schweringen, 1x Lindloh, 1x Neuenhaus, 1x Wesuwe, 1x Rütenbrock, 1x Ruhle en 1x Altharen, allemaal net over de grens dus. 23 Van de 44 mensen waren na 31-12-1872 geboren, waarvan 9x levenloos. 9 Van de 44 mensen bleken zowel op de teldatum in BC te wonen als op de overledenenlijst 1873-1876 te staan. Van 4 mensen is (nog) geen bewijs dat ze op de teldatum in BC woonden, het betreft Gesina Keuter (*27-4-1803 +5-12-1875), Marchien Gankema (*18-6-1797 +17-9-1875), Zwaantien Schutrups ( *25-4-1830 +15-7-1875) en Johann Bernard Kappen (*2-1-1805 +17-4-1874), alle 4 volwassenen. Conclusie: Er zijn wel veel kleine kinderen overleden na de teldatum, maar die leefden niet op de teldatum. De gegevens zijn volgens mij wel betrouwbaar genoeg om mee te rekenen, maar de verschillende resultaten hangen samen met de andere manier van meten; alle inwoners tellen op 1 datum, of alle overledenen tellen over een langere periode. Mee eens?

LEVENSDUUR_VERSUS_GESLACHT0 (13K)

Geslacht versus rol in de huishouding en de Chikwadraattoets

geslacht-rol-huishouding (18K)

Het jongens- en mannenoverschot zit vooral in de categorieën Volwassenen zonder kinderen en Kinderen. Benieuwd hoe de Chikwadraattoets uitpakt voor de samenhang tussen Rol in de huishouding en Geslacht. Volgens SPSS is er geen significant verband tussen beide variabelen (0,05<0,225/2), zie onderstaande tabellen.

Rol in huishouding Geslacht Totaal
  man vrouw
anders, bijv. dienstmeid, inwonende broer/zus of ouder(s) 1 5 6
kind 160 130 290
kind uit eerdere relatie 5 7 12
kleinkind 0 1 1
ouder 83 78 161
volwassene zonder levende inwonende kinderen op teldatum 31-12-1872 15 8 23
Totaal 264 229 493

Chikwadraattoets Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 6,939a 5 ,225
Likelihood Ratio 7,574 5 ,181
N of Valid Cases 493    
a 4 cells (33,3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,46.

Grootte van de huishouding versus rol in de huishouding

De meeste huishoudens bestonden volgens onderstaande staafdiagram zoals verwacht uit ouders met kinderen.

huishoudingsgrootte-rol--huishouding2 (21K)

Iets interessanter is dan ook de verdeling naar geslacht, zie onderstaande grafiek. Mannen woonden iets vaker alleen dan vrouwen, al gaat het slechts om een handjevol mensen. De categorie Anders, bestaande uit inwonende dienstmeiden, knechten, ouders, broers/zussen, is iets groter bij de vrouwen dan bij de mannen. Deze categorie komt vooral bij huishoudens van 3-5 personen voor. De categorie "Kind uit eerdere relatie" is wel aanwezig, maar kleiner dan ik verwachtte, aangezien zowel mannen als vrouwen relatief snel hertrouwden nadat hun partner overleed. Als een huishouding ouders heeft dan zijn dat er gewoonlijk 2. Vandaar
Voor 3 verschijnselen in deze grafiek is vermoedelijk het jongensoverschot in de leeftijd 5-14 jarigen de verklaring. Onder kinderen t/m 4 jaar zijn meisjes het sterke geslacht.

  1. Bij de mannen komt een grootte van de huishouding van 5-7 personen, of nog ruimer 4-8, het vaakst voor, bij de vrouwen is dat 4-6. Het verschil zit niet bij de ouders, dat gedeelte van de staaf is bij de mannen evengroot als bij de vrouwen, maar bij de kinderen.
  2. Bij de vrouwen is een groot verschil tussen de staaf van 6- en van 7-persoonshuishoudingen. Dat verschil zie je niet bij de mannen.
  3. Naarmate huishoudingen groter zijn lijken er minder meisjes uit eerdere relaties deel uit te maken van de huishouding.
huishoudingsgrootte-rol--huishouding (21K)

Migratie van en naar BC: migratie als afstand tussen geboorte- en overlijdensplaats

In Barger-Compascuum werden in 1859 voor het eerst bewoners gesignaleerd in schriftelijke bronnen. Dat de leefomstandigheden erbarmelijk waren is bekend. Waar kwamen de eerste bewoners vandaan? En waar gingen ze heen als ze uit BC vertrokken? Hieronder zijn geboorteplaats en overlijdensplaats in kaart gebracht. Daaronder de Chikwadraattoets: er is een significante samenhang tussen geboorteregio en regio van overlijden (0,05>0,00/2). De meeste mensen kwamen uit Duitsland, vlak over de grens ter hoogte van BC en ze overleden grotendeels in de gemeente Emmen inclusief BC. Van de 509 mensen die op 31-12-1872 in BC woonden zijn 14 zowel in BC geboren (*) als overleden (+), 128 zijn elders geboren en in BC overleden, 81 zijn in BC geboren en elders overleden, de overige 286 zijn zowel elders geboren als overleden. We mogen wel concluderen dat er enorm veel verloop was in de beginjaren van het dorp. Hopend op een beter leven speelde zowel bij de komst als bij vertrek en is van alle tijden. Bij de trek vanuit Duitsland naar Nederland speelde na 1866, toen Hannover de oorlog verloor tegen Pruisen, ook mee dat sommige mannen niet wilden dienen in het Pruisische leger, al is niet bekend op welke schaal dit verschijnsel zich voordeed.

* \ + BC Emmen Drenthe Nederland Duitsland VS Indonesië onbekend totaal
BC 14 32 5 6 12 19   7 95
Emmen 3 12   4 2 4     25
Drenthe 16 31 11 5 1 10     74
Nederland 18 12   2 7 2   5 46
Duitsland 91 71 3 4 43 17 1 17 247
onbekend   1           21 22
totaal 142 159 19 21 65 52 1 50 509

Chikwadraattoets Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 291,921a 30 ,000
Likelihood Ratio 205,749 30 ,000
Linear-by-Linear Association 3,434 1 ,064
N of Valid Cases 509

a 18 cells (42,9%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,82.

Migratie versus rol in de huishouding

Variabele afstand bevat de afstand tussen geboorte- en plaats van overlijden. Per regio is het gewogen gemiddelde genomen van de afstand van meest voorkomende plaatsen tot BC. Regio's zijn overgenomen uit bovenstaande migratietabel. Binnen Duitsland waren de plaatsen in het Emsland vlak over de grens belangrijk zowel voor de herkomst van immigranten als bestemming van emigranten. Binnen de VS waren de staten Michigan, Missouri en Minnesota populair als bestemming. Dat zijn de waarden rond 6800km. De afstand van 11778km. tot BC wordt verklaard door een persoon die in Malang, Indonesië overleed. In deze tabel is grensoverschrijding niet zichtbaar. Een afstand van 5 km. verschil tussen geboorte- en overlijdensplaats kan dus evengoed betekenen geboren elders in de gemeente Emmen en overleden aan de overkant van de Duitse grens dan andersom.
Variabele "Rol in de huishouding" is voor 424 mensen gevuld met waarde Ouder of Kind. De overige 27 mensen waren volwassenen zonder kinderen, inwonende dienstmeiden, knechten, grootouders kinderen uit eerdere relaties of kleinkinderen. Deze groep van 27 is te klein om statistisch iets mee te doen. Onderstaande kruistabel toont het aantal kilometers verschil tussen geboorte- en sterfteplaats voor kinderen en hun ouders. Volgens de Chikwadraattoets is die afstand voor kinderen significant groter (0,05>0,000/2) dan die van hun ouders. De kinderen waren dus iets mobieler dan de ouders, in die zin dat geboorte- en overlijdensplaats iets verder van elkaar vandaan lagen gemiddeld. Hoe kwam dat? Om dat te kunnen verklaren heb je weer meer en andere gegevens nodig, m'n databestand is nogal beperkt.

Afstand Rol in huishouding Totaal
  kind ouder  
0 13 0 13
1-10 107 84 191
11-20 33 16 49
21-30 33 36 69
31-40 8 10 18
41-50 10 1 11
129-159 20 0 20
6843-6873,11778 46 7 53
Totaal 270 154 424

Chikwadraattoets Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 50,096a 7 ,000
Likelihood Ratio 63,403 7 ,000
N of Valid Cases 424

a 2 cells (12,5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 4,00.

Migratie versus geslacht en de Chikwadraattoets

Waren mannen mobieler dan vrouwen? Gewoonlijk vestigen mannen zich eerst en later trouwen ze of komen hun vrouw en kinderen over. Ook in BC woonden mannen vaak eerst alleen of met een broer zoals 'n overgrootvader van me. Dit beeld wordt echter niet bevestigd in de kruistabel. Er is geen significant verband tussen geslacht en afstand tussen geboorte- en overlijdensplaats (0,05<0,199/2). Het afstandsverschil tussen geboorte- en overlijdensplaats is dus geen geschikte maatstaf om dit migratiepatroon te onderzoeken.

  Geslacht Totaal
afstandman vrouw  
0 5 9 14
1-10 111 98 209
11-20 29 28 57
21-30 34 39 73
31-40 13 7 20
41-50 3 8 11
129-159 12 9 21
6843-6873,11778 34 19 53
Totaal 241 217 458

Chikwadraattoets Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 9,827a 7 ,199
Likelihood Ratio 9,990 7 ,189
N of Valid Cases 458

a 0 cells (,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 5,21.

Daarom migratie ook nog op een iets andere manier in beeld gebracht; het feit of mensen in BC geboren dan wel overleden waren uitgesplitst naar geslacht. Ook hier zien we geen significant verband (0,05<0,498/2).

  Geslacht Totaal
Migratie man vrouw  
in BC geboren en overleden 5 9 14
elders geboren, in BC overleden 66 62 128
in BC geboren, elders overleden 38 36 74
elders geboren en overleden 132 110 142
geboorte- en/of overlijdensplaats onbekend 19 11 30
Totaal 260 228 488

Chikwadraattoets Value df Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 3,371a 4 ,498
Likelihood Ratio 3,400 4 ,493
N of Valid Cases 488

a 0 cells (,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 6,54.
Laatste wijziging: 07-05-2016
© Creative Commons Naamsvermelding "Pauline Berens", Niet-commercieel, Gelijk delen